Βρογχικό Άσθμα
Το βρογχικό άσθμα είναι η πνευμονική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από στένωση των αεροφόρων οδών η οποία αναστρέφεται αυτόματα ή μετά από κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.
Συχνότητα
Το βρογχικό άσθμα αποτελεί συχνή πάθηση του αναπνευστικού συστήματος. Η συχνότητά της στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται στο 5-10%. Εντούτοις η έρευνα έχει αποδείξει ότι η επίπτωση της νόσου αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια σε όλες τις ηλικίες.
Παθοφυσιολογικές διαταραχές
Στο βρογχικό άσθμα φαίνεται ότι δύο κύριες παθοφυσιολογικές διαταραχές λαμβάνουν χώρα: η υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών και η φλεγμονώδης αποφρακτική διαταραχή.
Η υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών υποδηλώνει αυξημένη ετοιμότητα των λείων μυϊκών ινών του τραχειοβρογχικού δέντρου να απαντούν με σπασμό σε διάφορα εισπνεόμενα αλλεργιογόνα ή άλλα ερεθίσματα.
Στην φλεγμονώδη αποφρακτική φάση, οι βρόγχοι διηθούνται από φλεγμονώδη κύτταρα με αποτέλεσμα τη σύσπαση των λειών μυϊκών ινών, οίδημα του βεννογόνου και έκκριση ιξώδους βλέννας. Η αλληλουχία αυτών των γεγονότων προκαλεί τη δύσπνοια, τον εκπνευστικό συριγμό, την παράταση της εκπνοής και την απόχρεμψη.
Αλλεργία και Βρογχικό Άσθμα
Η σχέση αλλεργίας και βρογχικού άσθματος πολύ συχνά υπερεκτιμάται τόσο από τους γιατρούς, όσο και από τους ασθενείς. Είναι γεγονός πως το 80% των ασθενών που πάσχουν από βρογχικό άσθμα, παρουσιάζουν θετικές δερματικές δοκιμασίες σε κοινά αλλεργιογόνα. Εντούτοις, ούτε όλοι οι ασθενείς με αλλεργία παρουσιάζουν βρογχικό άσθμα, αλλά ούτε και όλοι οι ασθματικοί εμφανίζουν κλινικά αλλεργικές εκδηλώσεις.
Αιτίες:
Οι ακριβείς μηχανισμοί που προκαλούν τον παροξυσμό του βρογχικού άσθματος είναι πολύπλοκοι.
Τα σημαντικότερα αίτια εκδήλωσης βρογχικού άσθματος είναι :
- Η σκόνη και τα ακάρεα του σπιτιού: Η ανάπτυξή τους ευνοείται από της συνθήκες του οικιακού χώρου και βρίσκονται πολύ συχνά στα στρώματα, στα μαξιλάρια και στα κλινοσκεπάσματα.
- Οι γύρεις: Εδώ και έναν αιώνα περίπου είναι γνωστό ότι, οι γύρεις φυτών και δέντρων είναι δυνατό να προκαλέσουν παροξυσμό βρογχικού άσθματος. Οι παροξυσμοί αυτοί έχουν εποχιακή κατανομή, που συμπίπτει με την ανθοφορία των φυτών. Οι κυριότερες γύρεις που ενοχοποιούνται στη χώρα μας είναι των αγρωστωδών (καλλιεργούμενων όπως των σιτηρών ή αυτοφυών), ορισμένων θαμνωδών φυτών (περδικάκι, αψιθιά, λουβουδιά) και δέντρων (ελιές, λεύκες, πλατανιές, βελανιδιές, κυπαρίσσια).
- Μύκητες: Η ανάπτυξή τους ευνοείται από τις υψηλές θερμοκρασίες και τη υψηλή υγρασία.
- Ζωικά αλλεργιογόνα: Σ’ αυτά περιλαμβάνονται οι τρίχες, τα επιθήλια και τα εκκρίματα ζώων.
- Ατμοσφαιρικοί ρύποι που βρίσκονται στο περιβάλλον, είναι δυνατό να προκαλέσουν παροξυσμό βρογχικού άσθματος σε προδιατεθειμένους ασθενείς.
- Ακόμη και η παθητική έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, έχει διαπιστωθεί ότι διπλασιάζει την συχνότητα των παροξυσμών βρογχικού άσθματος.
- Επαγγελματικά αλλεργιογόνα: Υπολογίζεται ότι το 20% των περιπτώσεων βρογχικού άσθματος που εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή, οφείλεται σε επαγγελματική έκθεση σε ερεθιστικές ουσίες. Το επαγγελματικό βρογχικό άσθμα αναγνωρίζεται σήμερα ως νοσολογική οντότητα.
- Γενετικοί παράγοντες: Το 30% των ατόμων που πάσχουν από βρογχικό άσθμα, έχουν τουλάχιστον έναν συγγενή πρώτου βαθμού με την ίδια νόσο.
- Λοιμώξεις : Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος αποτελούν συχνό παράγοντα πρόκλησης παροξυσμών και έξαρσης του βρογχικού άσθματος.
- Κόπωση: Ένα ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από βρογχικό άσθμα και βρίσκονται σε ανεκτή κατάσταση από άποψη συμπτωμάτων, μετά την σωματική κόπωση εμφανίζει επιδείνωση με βήχα, δύσπνοια και εκπνευστικό συριγμό. Πολλά άτομα, ιδιαίτερα νεαρής ηλικίας, λίγα λεπτά μετά από έντονη σωματική κόπωση εμφανίζει έντονο ασθματικό παροξυσμό, κατάσταση που χαρακτηρίζεται ως “μετά κόπωση άσθμα” και αποτελεί ιδιαίτερη μορφή της νόσου.
- Φάρμακα: Διάφορα φάρμακα είναι δυνατό να προκαλέσουν παροξυσμό βρογχικού άσθματος ή να επιδεινώσουν συμπτώματα που ήδη προϋπάρχουν. Τυπικό παράδειγμα αποτελεί η ασπιρίνη.
- Ψυχολογικοί παράγοντες: Διάφοροι συναισθηματικοί παράγοντες είναι δυνατό να συμβάλλουν στις εκδηλώσεις του βρογχικού άσθματος.
Συμπτώματα
Τα κλασσικά συμπτώματα του βρογχικού άσθματος περιλαμβάνουν συσφιγκτικό άλγος στο θώρακα, δύσπνοια, εκπνευστικό συριγμό (τα λεγόμενα «γατάκια»), παροξυσμικό βήχα και παχύρρευστη απόχρεμψη. Η βαρύτητα των συμπτωμάτων ποικίλλει από άτομο σε άτομο, αλλά και στον ίδιο τον ασθενή και κυμαίνεται από τον παροξυσμικό ξηρό βήχα ιδιαίτερα τις πρώτες πρωινές ώρες, έως την έντονη δύσπνοια με την εργώδη αναπνοή και την κυάνωση.
Βρογχικό Άσθμα και Αλλεργική Ρινίτιδα
Πολύ συχνά συνδυάζονται με συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό όπως φτάρνισμα, ρινική καταρροή και ρινική συμφόρηση. Αυτά μπορεί να αποτελούν εκδήλωση Αλλεργικής Ρινίτιδας. Τα δύο νοσήματα συχνά συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή. Οι περισσότεροι ασθενείς με άσθμα έχουν αλλεργική ρινίτιδα, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα έχουν άσθμα. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι η αλλεργική ρινίτιδα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη άσθματος. Μπορούμε να μιλάμε για μία νόσο, η οποία επεκτείνεται από τις ανώτερες αεροφόρους οδούς (ρινίτιδα) μέχρι τις κατώτερες αεροφόρους οδούς (άσθμα). Η άποψη που επικρατεί σήμερα είναι ότι η ρινίτιδα και το άσθμα αποτελούν “μία νόσο των ενιαίων αεραγωγών”.
Διαγνωστικά μέσα
Η ακτινογραφία θώρακα βοηθά σημαντικά στη διαφορική διάγνωση της νόσου και στον αποκλεισμό άλλων πνευμονικών παθήσεων με παρόμοια συμπτωματολογία. Η ανάλυση των αερίων αίματος κατά την οξεία φάση της νόσου, βοηθάει στην εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου. Η ανεύρεση υψηλών επιπέδων της ολικής ανοσοσφαιρίνης Ε, ελέγχει γενικά την αλλεργική προδιάθεση ενός ατόμου. Η ανίχνευση ειδικών ανοσοσφαιρινών στο αίμα (δοκιμασίες RAST), είναι δυνατό να καταδείξει την παρουσία ευαισθησίας σε συγκεκριμένα αλλεργιογόνα. Η ευαισθησία αυτή μπορεί να καταδειχθεί επίσης και με τις δερματικές δοκιμασίες.
Η μελέτη της αναπνευστικής λειτουργίας με την σπιρομέτρηση αποτελεί βασικό στοιχείο της διερεύνησης – διάγνωσης και της εκτίμησης της βαρύτητας του βρογχικού άσθματος. Κατά τη φάση της ηρεμίας, η σπιρομέτρηση μπορεί να είναι φυσιολογική.
Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι της θεραπείας του άσθματος:
- Να εμποδίσει την εμφάνιση των συμπτωμάτων του άσθματος
- Να επαναφέρει τις δραστηριότητες στο φυσιολογικό κατά την ημέρα και τον νυχτερινό ύπνο του ασθενούς.
- Να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του ασθενούς.
- Να εμποδίσει την εμφάνιση νέων κρίσεων , που επηρεάζουν την παραγωγικότητα των ασθενών (επάγγελμα- σχολείο) και αυξάνουν τη πιθανότητα να επισκεφθεί ο ασθενής τα τμήματα επειγόντων ενός νοσοκομείου ή σε βαρύτερες περιπτώσεις να νοσηλευθεί.
Πως γίνεται η παρακολούθηση του άσθματος;
Η θεραπεία του άσθματος πετυχαίνεται μέσω της τακτικής παρακολούθησης του ασθενούς από τον πνευμονολόγο και περιλαμβάνει τα παρακάτω:
- Οδηγίες για τη λήψη φαρμάκων, τον τρόπο χρήσης αυτών και τη συμμόρφωση του ασθενούς.
- Οδηγίες-εκπαίδευση για την αναγνώριση της επιδείνωσης του άσθματος από τον ασθενή και την αντίδραση του ασθενούς ή την αναζήτηση βοήθειας σε επείγουσα βάση.
- Παράγοντες που ο ασθενής πρέπει να αποφεύγει, οι οποίοι επιδεινώνουν την πάθησή του ή προκαλούν ασθματική κρίση.
- Την ενεργητική καταγραφή της συμπτωματολογίας του ασθενούς.
- Θεραπεία συνυπαρχόντων νοσημάτων που πιθανώς επιδεινώνουν το άσθμα, όπως παραρινοκολπίτιδα, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Η επίσκεψη στο γιατρό γίνεται σε διαστήματα από 2 ως 6 μήνες , ανάλογα και με την εικόνα του άσθματός σας. Στις επισκέψεις αυτές εκτιμάται η πορεία της θεραπεία σας, τα συμπτώματά σας και γίνεται μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας, συνήθως με σπιρομέτρηση. Στις επισκέψεις αυτές θα δοθούν οδηγίες για τη φαρμακευτική αγωγή σας. Επίσης θα μπορέσετε να συζητήσετε και θέματα που αντιμετωπίσατε με το άσθμα σας.
Η σοβαρότητα και τα συμπτώματα του άσθματος συχνά δεν είναι σταθερά και μπορεί να μεταβάλλονται μέσα στο χρόνο. Κατά συνέπεια ο γιατρός καλείται να θεραπεύει το άσθμα σας ακολουθώντας τη δραστηριότητα της νόσου, άλλοτε αυξάνοντας και άλλοτε μειώνοντας ή διακόπτοντας τα φάρμακα σας. Προσπαθήστε να είσθε συμμορφωμένοι και να αναφέρετε οποιαδήποτε παρενέργεια αμέσως στον ιατρό σας.
Όταν τα συμπτώματα του άσθματος αυξηθούν ή είναι έντονα, τότε χρειάζεται ένα σχέδιο δράσης. Άλλοτε είναι αρκετή η αύξηση της αγωγής σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό και άλλοτε όταν τα σύμπτώματα είναι έντονα ή σοβαρά χρειάζεται άμεσα επίσκεψη στο νοσοκομείο με σκοπό την αντιμετώπιση της ασθματικής κρίσης. Σε κάθε περίπτωση επιδείνωσης του άσθματος μην διστάσετε να επικοινωνήσετε με τον ιατρό σας.